Bij de moord op Theo van Gogh

Ik was niet gecharmeerd van de teksten en films van Theo van Gogh maar het spreekt vanzelf dat iemand natuurlijk niet vermoord mag worden om wat hij zegt of maakt. Ten aanzien van de vrijheid van meningsuiting is het aldus zinvol om onderscheid aan te brengen tussen (a) het fundamentele recht gevrijwaard te zijn van geweld en belemmering en (b) de morele discussie waarin men anderen kan vragen om betamelijkheid. Zo lijkt het me duidelijk dat een film als Submission maar een raar produkt is - maar de makers en hun kijkers zijn natuurlijk vrij om hun tijd daarmee te verdoen.

Van Gogh's column in de Metro van 22 oktober 2004 mocht er zijn:
de VARA pleegde censuur door het achterhouden van de videoband waarin Marcel van Dam Pim Fortuyn wegzet als een "buitengewoon minderwaardig mens". Inmiddels meldt Van Dam dat hij die uitspraak al ettelijke malen betreurd heeft. Dat lijkt me een relevant resultaat van dit stukje maatschappelijk debat. Het is van belang dat iemand in het publieke domein gewezen kan worden op de betekenis van zijn uitspraken. Laten we hopen dat Van Dam vaker de kans krijgt om te benadrukken dat je mensen niet als minderwaardig kunt wegzetten. 

Het is vervolgens de vraag of Van Gogh die uitspraak van Van Dam wel juist gebruikt in de film 0605 waar het klaarblijkelijk figureert als de culminatie van de hetze tegen Pim Fortuyn. De culminatie lag immers in handen van de beroepspolitici, niet bij Van Dam. 

Zowiezo is 0605 een rare film waarin de politieke relevantie van Fortuyn wordt verwrongen tot een complot-theorie van dubieus niveau. In plaats van een scherpe politieke analyse krijgen we een soort thriller, een soort volksvermaak, dat verder nergens op slaat. De politici die Fortuyn belasterden, zoals Wim Kok en Gerrit Zalm, en zij die niet tegen deze laster protesteerden, zoals Jozias van Aartsen, Wouter Bos en Femke Halsema, kunnen bij 0605 rustig gaan slapen. Nee, Van Gogh bewijst Fortuyn hier geen goede dienst. Wie de werkelijke analyse wil begrijpen - die leidt tot een advies tot  een boycot van Nederland totdat er iets gedaan wordt aan het zwartmaken van mensen - die leze het boek Zonder Professoren (pdf). 

En dan is er nog de film Cool!. Ik vind het nogal bizar:

• Theo van Gogh, de zogeheten kampioen van het vrije woord, laat hierin Gerrit Zalm, die de censuur pleegde, optreden. 
• Gerrit Zalm censureerde een analyse over de werkloosheid. Door de censuur bleef die werkloosheid voortduren, vooral aan de onderkant van de arbeidsmarkt. Van Gogh werd vermoord door een werkloze, wiens denkwereld ook deels gevormd moet zijn door de voortdurende vernedering van mensen aan de onderkant van de arbeidsmarkt.

PM. 1. Ten aanzien van de teksten en films van Van Gogh verlaat ik me op berichten in de media en heb ik weinig aanleiding gezien om me er uit eerste hand in te verdiepen.

PM 2. Het kamerlid Ayaan Hirsi Ali laat vanuit haar onderduikadres weten dat zij "vrijwillig" is ondergedoken en zich bezig houdt met onder meer een nieuw boek, in plaats van zich in publieke zalen te vertonen om aldaar deel te nemen aan het publieke debat. Mijn indruk is dat deze "vrijwilligheid" om meer redenen betreurd mag worden. Onder meer wegens het Orwelliaanse "New Speak" karakter. Maar ook, omdat ikzelf gaarne de gelegenheid had gehad bij zo'n publieke bijeenkomst de vraag te stellen wat haar mening is over de censuur van de wetenschap door haar politiek leider Gerrit Zalm, niet alleen in zijn functie destijds als directeur van het Centraal Planbureau maar ook in zijn huidige functie als lid van een kabinet dat niet ingrijpt en de censuur gewoon voortzet.