terug naar Kinderklaas

Acapulco Jones, 26 maart 2014

Nederland discussieert al drie decennia rond 5 december over de problematische situatie rond Sinterklaas & Zwarte Piet. Paul de Leeuw heeft gelijk dat Nederland er op deze manier niet uitkomt en dat het parlement maar beter aan de slag kan om het probleem op te lossen.

Premier Rutte heeft een punt: Wie Zwarte Piet genoemd wordt omdat hij er zo uitziet, moet er wel zo uitzien. Het logische antwoord is de naam te veranderen. In het verleden is Kleuren-Piet geprobeerd. Op Curaçao kent men sinds 2012 Regenboog-Pieten, zie hier. Dit zijn dubieuze namen want zij leggen nadruk op het uiterlijk, terwijl Zwarte Piet een heel andere oorsprong dan alleen maar zijn uiterlijk heeft. De Zwarte Pieten zijn de geesten van de nacht die met midwinter de zon opeten en die met lawaai verjaagd moeten worden zodat de zon weer sterker gaat schijnen. Arnold-Jan Scheer heeft hierover een vermakelijk filmpje op YouTube geplaatst. Eerder verscheen al het boek van Tonny van Renterghem, Het geheim van Sinterklaas en de Kerstman, Kosmos 1996. Deze Zwarte Piet uit de oertijd vormt een probleem nu zijn uiterlijk inspeelt op racisme en nu het kinderfeest voor veel kinderen juist het tegendeel is geworden. De oplossing is dat Zwarte Piet evolueert tot die andere vorm en een betere naam.

Mijn suggestie is Malle Piet, waardoor de nadruk komt op zijn vermakelijke en anti-autoritaire gedrag. Vanzelfsprekend kan Malle Piet alle kleuren, stippen en strepen hebben, zelfs zwart. Wanneer we kritisch bezig zijn is het ook nuttig om Sinterklaas te ontdoen van zijn religieuze en mannelijk chauvinisme. Mijn suggestie is Kinderklaas en Kinderklazien. Wie even de tijd neemt om hier rustig over na te denken kan ook vaststellen dat deze nieuwe namen mooi in de oude liedjes passen. Het probleem blijkt dus elegant op te lossen. Ik doe het voorstel al sinds 1992, zie hier, en het zou mooi zijn wanneer er eens aandacht voor komt.

Ik verbaas mij zeer over het gedrag van enkele deelnemers aan deze discussie. Ik heb zowel Quinsy Gario als Han van der Horst attent gemaakt op deze oplossingsmogelijkheid. Van geen van beiden heb ik een inhoudeljke reactie gehad. Geen van beiden heeft in hun teksten van deze mogelijkheid gewag gemaakt. Beiden hebben zich vastgebeten in hun positie, pro of contra volledige afschaffing, alsof dat de enige twee mogelijkheden zijn. Dit gedrag is onjuist. Wie interesse heeft in een oplossing dient alle mogelijkheden te noemen en belangrijke mogelijkheden niet ongenoemd te laten.

Voor Quinsy Gario is een pijnpunt dat hij performance artist is die klaarblijkelijk beroepsmatig de zaak op de spits moet drijven om aandacht te krijgen. Zijn kunstproject "Zwarte Piet is racisme" met verstoring van een feestviering is een grove generalisatie en jaagt veel mensen onnodig in het harnas. Bijvoorbeeld wordt op veel scholen met plezier gewerkt aan Kinderklaas en degenen die zich dan als Malle Piet schminken hebben niets racistisch in hun zin. Gario had beter kunnen stellen: "Zwarte Piet komt bij velen racistisch over". Op dat laatste valt niets aan te merken, dat blijkt feitelijk waar te zijn. Op de Joop.nl debat-avond in najaar 2013 gaven velen moedig aan dat zij zulks zo ervaren. Presley Bergen beschreef zijn ervaring in de Volkskrant 31/10. Zulke ervaringen zijn een goede reden om enkele uiterlijkheden van het feest te veranderen, want het moet een feest zijn en geen pestpartij. Gelukkig maakt Gario onderscheid tussen zijn kunstproject en zijn bezwaar bij de Gemeente Amsterdam, maar hij zou vaker en scherper mogen aangeven of het hem om de inhoud gaat of om een "performance". Uiteindelijk mag Nederland hem ook dankbaar zijn dat hij het onderwerp op de kaart heeft gekregen. De discussie speelt al minstens dertig jaar. Maar dat Nederlanders al minstens dertig jaar bot en ongevoelig zijn, is een zwak argument om dankbaar te zijn tegenover degene die dan maar fysieke middellen gebruikt om aandacht te krijgen.

Voor Han van der Horst is een pijnpunt dat hij ongevoelig blijkt voor de uitingen van persoonlijke ervaringen. Op die debat-avond hebben tien tot twintig mensen aangegeven dat Zwarte Piet bij hen racistisch overkomt, en Van der Horst reageerde door hen uit te leggen dat zij het verkeerd begrepen. Bij Francisco van Jole en Robert Vuijsje waren de kwartjes gevallen maar daar had Van der Horst geen boodschap aan. Zijn geestelijke verdedigingslinie bestaat uit een barrage aan drogredeneringen. Hij pleit voor groter historisch besef, en heeft natuurlijk een punt dat ook Gario die prehistorische oorsprong van Zwarte Piet had mogen benadrukken. Maar zulk besef neemt niet weg dat de huidige 19e eeuwse vorm wel degelijk bij mensen tot die racistische ervaring leidt. Van der Horst bepleit een strengere aanpak van pestgedrag. Maar dan negeert hij dat dit al dertig jaar niet werkt, en hij laat achterwege om te becijferen hoeveel miljoenen de minister van Onderwijs beschikbaar moet stellen om het wel te laten werken. De opmerking van Gario "voorkomen is beter dan genezen" raakt hier de kern. Van der Horst heeft gelijk dat Gario's andere generalisaties mensen op de kast jagen. We zien Van der Horst’s gelijk daarover in de reacties op Anouk. Maar dat gelijk daarover betekent niet dat persoonlijke ervaringen van racisme van geen waarde zijn.

Van der Horst stelt dat we voetballen ook niet afschaffen omdat er rellen zijn. Hij negeert dan niet alleen dat hier blijkbaar wel de miljoenen beschikbaar worden gesteld om de zaak onder controle te houden. Maar hij negeert ook dat in dat voetbal bewust een competitief element beoogd wordt dat de emoties aanwakkert, terwijl het kinderfeestje niet het doel heeft kinderen competitief tegenover elkaar te stellen.

In zijn jongste stukje over Paul de Leeuw en Zwarte Piet noemt Van der Horst het beroep op empathie gevaarlijk: "Nederland moet uit empathie voor de nazaten van de slaven Zwarte Piet opgeven, als het ware om de zonden van de vaderen. Dat is een gevaarlijke redenering. (...) Hoeven immers tegenstanders van Zwarte Piet géén empathie op te brengen met de liefhebbers van die traditie?" Er is helemaal niets "gevaarlijk" aan het argument van empathie. Empathie is juist de grondslag voor het sluiten van compromissen, voor het zoeken van oplossingen en voor het vreedzaam samenleven. Wie empathie afwijst geeft ruim baan aan de psychopathen die elkaar graag de hersens inslaan. Empathie is niet genoeg voor een compromis, want je moet wel zoeken naar waar het compromis het beste kan liggen. Maar empathie "gevaarlijk" noemen is bizar en toont dat Van der Horst niet open staat voor oplossingen.

Vervolgens is het antwoord van Rutte op de NSS-top niet alleen tenenkrommend maar eigenlijk ontluisterend in de overtreffende trap. Terwijl het bij Zwarte Piet niet om de kleur gaat maakt Rutte ervan dat het daar wel om gaat. Vervolgens moet Rutte maar eens de namen noemen van die Antilliaanse vrienden die op 5 December als Zwarte Pieten de straat op gaan zonder zich te schminken. Rutte zou hen moeten uitleggen dat ook zij zich moeten schminken willen zij inderdaad de geesten van de nacht voorstellen en niet alleen maar een Spaanse page. Eerder vrees ik dat deze vrienden helemaal niet bestaan en dat Rutte retoriek gebruikte. Het deugt voor geen meter want Rutte verzint er dus ook bij dat de Antillen het feest vrolijk meevieren terwijl er daar toch ook bedenkingen bestaan, zie de Regenboog-Pieten, terwijl Quinsy Gario van de Antillen komt. Overigens is er dit mooie stukje van Roy Evers in het Antilliaans Dagblad dat aansluit bij Rutte's nostalgisch wereldbeeld, maar helaas is nostalgie een slechte basis voor overheidsbeleid.

Laat het parlement inderdaad hoorzittingen houden en naar een oplossing toewerken. Het gaat niet om een Salomonsoordeel waarbij maar twee mogelijkheden bestaan maar er zijn allerlei compromissen denkbaar. Het gaat om draagvlak voor een werkbaar compromis. Hierin heeft Paul de Leeuw helemaal gelijk en verdedig ik hem gaarne tegen het gebrek aan empathie bij Van der Horst en het beroepsmatige protesteren door Gario.

Kinderklaas en Malle Piet is een prachtig feest dat ook een feest moet blijven. Nederland heeft het achterstallig onderhoud hieraan decennia verwaarloosd. Die verwaarlozing leidde tot het provocerende project van Quinsy Gario dat inspeelt op het verschijnsel dat de media vooral een rel willen zien. Het debat dreigt nu te worden gekaapt door ijzervreters met geharde meningen. Hierboven staan enkele handreikingen hoe we van debat tot dialoog kunnen komen. Ik herhaal mijn suggestie uit 1992 om Kinderklaas en Malle Piet te overwegen. Aardig is dat op de Joop.nl debat-avond enkele andere bezoekers het met me eens waren dat dit een oplossing zou zijn. Het sluit ook precies aan bij de suggestie van burgemeester Van der Laan dat we niet hoeven spreken over afschaffen maar over een evolutie.

Thomas Cool (1954) is econometrist en leraar wiskunde. Hij schrijft SF onder de naam Acapulco Jones. Op de Beneluxconventie voor Science Fiction & Fantasy van 12 november 1992 las hij het verhaal Kinderklaas en de Geheimzinnige Brief voor. Het verhaal heeft jarenlang als PDF op zijn website gestaan. In 2012 is het uitgebracht als het boekje "Kinderklaas en Malle Piet" met de aloude bekende Kinderklaasliedjes en ook de tekeningen van Bauke Muntz uit 1992.

PS 1. Bij de column van Gerard Drosterij staat een reactie waarvan we mogen schrikken: "Wat ik waarneem is dat mensen met een laag zelfbeeld heftig ageren tegen Zwarte Piet. In de psychologie heet dat: externe attributie. De mensen krijgen nare associaties, en wijten dat aan een bron buiten zichzelf. Aannemende dat dit zo juist is gezien, dat zal het duidelijk zijn, dat die mensen met dat lage zelfbeeld zullen blijven zitten na afschaffing van het Sinterklaasfeest. Het lost dus helemaal niets op. En dat is heel ernstig: het betekent dat de politiek zich laat leiden door domheid en dat goede argumentatie taboe is. Dit laat een mentaliteit zien, die weinig toekomstperspectief heeft." Een uiterst curieuze reactie. Hier wordt van een "aanname" een realiteit gemaakt. Wellicht ageren mensen met een laag zelfbeeld zo, maar je kunt niet concluderen dat zo ageren een bewijs is van een laag zelfbeeld. Discrimineren mag niet, maar wel tegen mensen met een laag zelfbeeld ? Het lijkt me dat voorkomen beter is dan genezen, en het wegnemen van het probleem van Zwarte Piet kan bijdragen tot een beter zelfbeeld.

PS 2. Het Parool meldt: "Robert Vuijsje gaat het eerste kinderboek schrijven waarin Zwarte Piet is 'aangepast aan het moderne klimaat'. Dat maakte zijn uitgever Nijgh & Van Ditmar bekend. Het boek heet Alleen Maar Stoute Kinderen en verschijnt in het najaar van 2014.. (...) Eerder pleitte Vuijsje voor het vervangen van Zwarte Piet door een Kleurenpiet.." Ook dit is onzin. Dat eerste boek is er al, zie wellicht mijn Kinderklaas en Malle Piet (1992, 2002) maar ik sluit niet uit dat er voorgangers zijn. De term Kleurenpiet is onhandig want legt weer nadruk op het uiterlijk wat juist niet aan de orde is. Het verbaast me ook dat Robert Vuijsje nu pas met zijn (Afrikaans-Nederlandse) vrouw over het feest praat zodat haar emoties uit de kindertijd nu pas tot uiting komen. Het toont maar weer eens hoe lastig de omgang tussen mensen kan zijn. De (onjuiste) verwijzing naar de slavernij heeft jarenlang in alle kranten gestaan, en nu pas komt Vuijsje ertoe om daar eens goed met zijn vrouw over te praten. Was hij hiervoor op dit punt kortzichtig en insensitief, nu is zijn "Kleurenpiet" wederom op dit punt kortzichtig en insensitief. De man heeft hier een probleem en kan beter over de kwestie zwijgen.

PS 3. We zijn zo in een rare discussie beland. Het zou bijvoorbeeld een betere discussie zijn dat kinderen met Kinderklaas geen dure cadeaux krijgen. Wanneer het ene kind een ipad krijgt en het andere niet, dan kan dat tweede kind gaan denken dat Kinderklaas meent dat het niet lief genoeg is geweest, en dat kan heel wreed zijn.

PS 4. Han van der Horst heeft nader toegelicht waarom de toestand rondom Zwarte Piet hem in het hart raakt. Zijn verdediging: "In een multiculturele samenleving met vloeiende verhoudingen tussen bevolkingsgroepen en meerduidigheid in identiteiten, vindt Zwarte Piet óók zijn niche want voor alles bestaat ruimte." Natuurlijk, Malle Piet kan ook zwart zijn, het is maar een kleur. Maar er is verschil tussen de kwetsende conservatieve niche dat alle Malle Pieten zwart zijn en de echte multiculturele niche dat Pieten allerlei kleuren kunnen hebben waaronder zwart.

PS 5. Quinsy Gario verzet zich tegen de voortdurende "Zwarte Piet en de witte onverschilligheid". De hoofdmoot wordt gevormd door het jennen door PowNews en verslaggever Rutger Castricum. Vorig jaar slaagden deze laatsten er ook in de kwestie op te kloppen tot internationale aandacht. Er bestaat een risico dat de kwestie ontspoort door de relletjes die Gario en Pownews elkaar toespelen. Sommigen hebben belang bij het aanjagen van rellen en niet bij het zoeken van oplossingen. Zie echter hierboven voor het onderliggende gedeeltelijke gelijk.